Mechanimal: "Η μουσική μπορεί να είναι μια όμορφη παραλία αλλά ο ήχος είναι ένας ωκεανός"

Φωτογραφία: Γεράσιμος Δομένικος

Η τρέχουσα χρονιά δεν έχει συμπληρώσει καν τρίμηνο και οι Mechanimal, έναν περίπου χρόνο μετά το "Crux", δίνουν δυναμικά το παρόν με τον "Θόρυβο", ένα δίσκο που συζητιέται και θα συνεχίσει να συζητιέται όταν πλέον θα έχει απέλθει η φόρα της ταμπέλας του «νεοκυκλοφόρητου». Και αυτό γιατί έδωσαν πάτημα στα beat, έδωσαν στις κιθάρες επικουρικό ρόλο για να θέσουν στο προσκήνιο την απαγγελία μίας εκ των πλέον χαρακτηριστικών φωνών του εγχώριου ραδιοφώνου, της Θέκλας Τσελεπή. Πολυπράγμων και αθεράπευτα ανήσυχος, ο ιθύνων νους του project, Γιάννης Παπαϊωάννου, ανέλυσε κατόπιν ερωτήσεών μας καίρια ζητήματα που αφορούν το δίσκο αλλά και τη μουσική επικαιρότητα των ζοφερών ημερών της τελευταίας χρονιάς.

«Θόρυβος». Η πρώτη ελληνόφωνη δουλειά των Mechanimal. Θα έλεγες ότι ήταν μια περίπτωση «όλοι οι δρόμοι οδηγούν εδώ» (το επεξεργαζόσουν χρόνια δηλαδή) ή προέκυψε εντελώς ξαφνικά;

Όχι, όλοι οι δρόμοι δεν οδηγούν εδώ. Η μουσική μου σκέψη δεν λειτουργεί καθόλου προγραμματισμένα. Υπήρχε στο μυαλό μου η ιδέα να κάνω έναν ελληνόφωνο δίσκο. Με τον ίδιο ενθουσιασμό και ένταση θα έκανα ένα δίσκο με ιταλικούς ή γιαπωνέζικους στίχους, αν φυσικά με συγκινούσαν. Δεν θα καθόμουν όμως με το ζόρι να γράψω ελληνικά με σκοπό μόνο για να κάνω έναν ελληνικό δίσκο. Ήταν τα συγκεκριμένα ποιήματα που με έκαναν να θέλω να τα ντύσω με μουσική.

Παρατηρούμε ότι ο φετινός δίσκος έχει αισθητά λιγότερες κιθάρες απ’ ό,τι οι προκάτοχοί του, σε πλήρη ευθυγράμμιση με το παρόν ύφος - όπου και ενδεχομένως να υπερθεματίζονται κάποια techno στοιχεία. Ως εκ τούτου, έχουμε δίσκο με χορευτικές διαθέσεις σε σημεία. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τον περσινό δίσκο του ΙΟΝ ("No Signal") που επιδείκνυε (μέχρι και) house ανησυχίες, θα έλεγες ότι βιώνεις μια πιο dance φάση στη δημιουργία σου τον τελευταίο καιρό;

Πάντα υπήρχε η χορευτική διάθεση στην μουσική μου και πάντα ήμουν ένας θερμός υπερασπιστής της techno μουσικής. Μου αρέσει να φαντάζομαι ανθρώπους να χορεύουν ακούγοντας ηλεκτρονικά beats και συνθεσάιζερ.

Εκτός του ότι εδώ έχουμε ελληνικό στίχο, είναι η πρώτη φορά που δεν συμμετέχεις καθόλου στις λέξεις, παρά μόνο στους ήχους. Η Αγγελική Βρεττού (επί χρόνια συνεργάτιδα των Mechanimal στο οπτικό κομμάτι) υπογράφει την ποίηση και η χαρακτηριστικά επιβλητική φωνή της Θέκλας Τσελεπή, μιας θρυλικής μορφής του ελληνικού ραδιοφώνου, αναλαμβάνει να την απαγγείλει. Σημειολογικά παρατηρούμε κάμποσες «πρωτιές» για σένα – «αποχή» από την στιχουργία, ελληνική γλώσσα, ποιητική φόρμα. Πώς επέδρασε όλο αυτό σε εσένα – και κατ’ επέκτασιν στη σύνθεση των ήχων;

Όπως έχω πει και στο παρελθόν, οι Mechanimal είναι ένα modular συγκρότημα που αγαπάει τον πειραματισμό. Προσοχή, όμως. Τα πειράματα των Mechanimal δεν είναι καθόλου τυχαία. Αντιθέτως, είναι ακριβείς ασκήσεις ήχου, λόγου, αισθητικής και χημείας. Οι γεννήτριες, η ηχητική παλέττα των Mechanimal και το ύφος τους, δεν αλλάζουν σε αυτό το άλμπουμ. Τα όνειρα και οι εφιάλτες που μας στοιχειώνουν είναι ακριβώς τα ίδια. Το μόνο που μπορεί να αλλαξε σε εμένα προσωπικά, λίγο περισσότερο από ότι στα προηγούμενα τέσσερα άλμπουμ, είναι το γεγονός ότι είδα τον εαυτό μου περισσότερο σαν παραγωγό του δίσκου. Αφού είχα επιλέξει τα συγκεκριμένα ποιήματα, είχα προβάρει με την Θέκλα τον τρόπο απαγγελίας τους πάνω στην μουσική του καθενός, και αφού έγιναν όλες οι ηχογραφήσεις, απαλλαγμένος από το στιχουργικό έργο, ήμουν λίγο περισσότερο επικεντρωμένος στο τελικό αποτέλεσμα, δεδομένου των νέων παραμέτρων. Κάτι που αποτέλεσε για εμένα μια καινούργια πρόκληση.

Είναι ενδιαφέρον το ότι το εν λόγω πόνημα λέγεται «Θόρυβος» - πάντοτε σαν καλλιτέχνης, μέσω των διαφόρων projects σου έδειχνες ενδιαφέρον για τις δυνατότητες του ήχου καθώς και τι είδους επικαλύψεις μπορούν να επιτευχθούν με τη μουσική (με την παραδοσιακή έννοια που αντιλαμβάνεται ένας μέσος ακροατής). Μπορείς να μοιραστείς μαζί μας με λίγα λόγια τι αποκόμισες από την πολυετή δημιουργική διαδικασία ως προς το αν ο ήχος με την ευρεία έννοια μπορεί να τοποθετηθεί σε ένα καλλιτεχνικό πλαίσιο;

Η μουσική μπορεί να είναι μια όμορφη παραλία αλλά ο ήχος είναι ένας ωκεανός. Αυτός ο ωκεανός μπορεί να σε εμπνεύσει να γράψεις μουσική, να γράψεις ποιήματα, να ζωγραφίσεις εικόνες, να ερωτευθείς ή να φοβηθείς στο σκοτάδι. Ο ήχος είναι ένα μαγικό υλικό. Ακόμη και στο απέραντο διάστημα, όπου δεν υπάρχει, αυτή η απουσία του έχει εμπνεύσει τον άνθρωπο να γράψει υπέροχη μουσική. Όπως, λοιπόν, η σιωπή, που στον δικό μας πλανήτη δεν είναι ποτέ απόλυτη, έτσι και ο θόρυβος είναι μια μορφή του ήχου. Ο ήχος έχει επίσης την ικανότητα να γίνεται αντιληπτός και να μας συγκινεί ακόμη και με κλειστά τα μάτια. Δεν χρειάζεται να τον δεις για να τον καταλάβεις. Τώρα για το αν ο ήχος ή ο θόρυβος ή οι παύσεις της σιωπής μπορούν να ενταχθούν σε κάποιο καλλιτεχνικό πλαίσιο, θα θυμηθώ τον Pierre Schaeffer. Στην προσπάθειά του να δώσει ονόματα στις δημιουργίες του, ή να τους παράσχει μια πιο αξιόσεβαστη αύρα είχε κάποια στιγμή αναρωτηθεί: «Είμαι σίγουρος ότι κάτι νέο υπάρχει εδώ, μια νέα τέχνη του ήχου. Κάνω λάθος όταν το ονομάζω μουσική;». Προσωπικά απαντώ αρνητικά, παρόλο που οι δημιουργίες του συνεχίζουν να ονομάζονται «musique concrète» ή απλά «ηχογραφίες».

Οι Mechanimal θα λέγαμε ότι ανέκαθεν υπήρξαν μια κολεκτίβα με εναλλασσόμενους συμμετέχοντες που συνέβαλλαν στην πραγμάτωση ενός οράματος πάντοτε υπό τη δική σου διεύθυνση. Έχοντας διαχειριστεί επαναλαμβανόμενους συνεργάτες αλλά και one-off guests, τι αποκομίζεις από κάθε συνεργάτη και πώς μπορεί να επηρεάσει η κάθε συμμετοχή τη γενικότερη κατεύθυνση του εκάστοτε ηχογραφήματος;

Όλοι οι καλλίτεχνες που έχω συνεργαστεί μαζί τους, βάζουν, άλλος ένα μικρό, άλλος ένα μεγάλο κομμάτι της ψυχής τους. Και τους ευχαριστώ όλους γι’ αυτό! Έτσι, κάθε άλμπουμ, κάθε τελικό αποτέλεσμα περιέχει στοιχεία της προσωπικότητας του καθένα. Η κατεύθυνση, βέβαια, δύσκολα επηρρεάζεται γιατί όπως προείπα είναι ήδη καθορισμένη στο μυαλό μου. Σίγουρα, όμως, το αποτέλεσμα εμπλουτίζεται από τα μουσικά χρωματικά στοιχεία του κάθε συνεργάτη που συμμετέχει.

Κάνοντας μια συνολική αποτίμηση στο έργο σου, πάντα υπήρχε η εντύπωση ότι οι στίχοι αποτελούν προϊόν καλόβουλης αφαίμαξης των ηχοτοπίων. Ισχύει κάτι τέτοιο; Υπάρχουν περιπτώσεις όπου συνέβη το αντίθετο;

Η αλήθεια είναι ότι στη δημιουργική διαδικασία μια σύνθεσης, είμαι πιο κοντά στην μουσική απ’ ότι στις λέξεις. Όχι, ότι δεν δίνω σημασία σε αυτές, αλλά ως μέσο έκφρασης νιώθω πιο ελεύθερος μέσα στην μουσική. Γι’ αυτό και μου αρέσει να γράφω και να ακούω ambient μουσική. Αλλά, ναι, υπάρχουν και περιπτώσεις όπου οι λέξεις ήρθαν πρώτα και μετά η μουσική, όπως για παράδειγμα στο «Electric Poem 1» ή στο «And Then We Will Become a Cloud» του Ion.

Οι Mechanimal συμπληρώνουν φέτος μια δεκαετία ζωής, είναι τόσο ταιριαστό το ότι ο «Θόρυβος» αποτελεί από μόνο του μια ιδιαίτερη κυκλοφορία. Θεωρείς ότι κλείνει ένας κύκλος για να τον διαδεχτεί ένας άλλος ή το project απλά θα συνεχίσει ακάθεκτο ακολουθώντας (ή και χαρτογραφώντας) το ρεύμα συνείδησης που υπήρχε ήδη από τις απαρχές;

Δεν κλείνει, ούτε ανοίγει κανένας κύκλος. Απλά έτυχε να συμπέσει ο «Θόρυβος» με τα δέκα χρόνια δράσης μας. Εύχομαι η συνέχεια των Mechanimal να είναι γεμάτη εκπλήξεις και νέες προκλήσεις, πρώτα για εμένα τον ίδιο και μετά για το κοινό.

Αποτελείς κομβική φιγούρα του (ιδιαίτερα δεμένου) σκοτεινού, πειραματικού παρακλαδιού της εγχώριας μουσικής πραγατικότητας εδώ και 25 περίπου χρόνια. Κάνοντας συγκρίσεις με το παρελθόν, πιστεύεις ότι υπάρχει περισσότερη αλληλεγγύη από όλους τους παράγοντες αυτού που ονομάζουμε «σκηνή» σήμερα ή θεωρείς ότι οι όποιες παθογένειες την έχουν οδηγήσει σε ένα κάποιο τέλμα – έστω και μερικώς;

Αν υπολογίσουμε ότι το πρώτο άλμπουμ των Rehearsed Dreams κυκλοφόρησε το 1985 και ότι η δισκογραφική Elfish έδρασε από το 1990 για 5 χρόνια θα έλεγα ότι έχω βρεθεί σε αυτό που λέμε Ελληνική εναλλακτική σκηνή για παραπάνω από 35 χρόνια! Όχι πάντα ενεργός ως μουσικός, αλλά και ως DJ ή δημοσιογράφος που κάλυψε και ξεχώρισε πολλούς νέους καλλιτέχνες και συγκροτήματα στο ξεκίνημά τους σε έγκριτα μέσα της εποχής. Δεν θα ήθελα να μιλήσω ούτε για αλληλεγγύη, ούτε για φιλίες στο χώρο μας, αυτά υπάρχουν και κρίνονται από τον καθένα ξεχωριστά με διαφορετικά για όλους μας κριτήρια. Αλλά σαν Γιάννης θέλω να πω ότι η ανεξάρτητη σκηνή (μουσικοί, μαγαζιά,  ραδιόφωνα, δημοσιογράφοι, labels, sites) δεν διαφέρει καθόλου, μα καθόλου, από την ελληνική λαϊκή σκηνή. Απλά, μιλώντας για τη μουσική, εκείνοι παίζουν το μπουζούκι τους και εμείς τις κιθάρες ή τα σύνθια μας. Όλους μας, όμως, μας τρώει το σαράκι να γίνουμε φίρμες. Ποιος θα είναι πρώτος στην αφίσα, και πρώτος στην μαρκίζα. Το σύστημα είναι το ίδιο. Πιστεύω ότι οι μοναδικοί ανεξάρτητοι μουσικοί στην ιστορία της χώρας μας, ήταν κάποιοι ρεμπέτες, που κυριολεκτικά αδιαφόρησαν για αυτό το σύστημα.   

Η μουσική βιομηχανία στις μέρες μας, ακολουθώντας μάλλον ένα παγκόσμιο πρότυπο, φαίνεται να χωρίζεται χοντρικά σε δύο στρατόπεδα: από τη μία, οι «εμπορικοί» καλλιτέχνες βασίζονται κατά κόρον σε διαδικτυακές πλατφόρμες για την προώθηση του υλικού τους ενώ τα πιο underground ρεύματα δίνουν πολύ περισσότερο βάση στην «παραδοσιακή» δισκογραφία. Συμφωνείς (σε γενικές γραμμές έστω) με κάποια από τις δύο προαναφερθείσες απόψεις; Θεωρείς ότι το ιδανικό μοντέλο προώθησης και διανομής του υλικού βρίσκεται κάπου στη μέση;  

H προώθηση ενός νέου ή οποιουδήποτε υλικού έχει πλέον αλλάξει τόσο πολύ τα τελευταία χρόνια, περνώντας από δεκάδες διαφορετικές φάσεις οι οποίες με τη σειρά τους βασίστηκαν σε στατιστικά αλγόριθμων και στην αλματώδη εξέλιξη των μηχανών τεχνητής νοημοσύνης. Βάσει αυτής της στρατηγικής, οι μεγάλες εταιρείες, οι οποίες πλέον δεν χρειάζεται να «κόβουν» εκατοντάδες χιλιάδες δίσκους και CD, έχουν την οικονομική άνεση να επενδύουν σε νέες, δικές τους μηχανές που πλέον αυτόματα μπορούν να προωθούν τους μεγάλους καλλιτέχνες, ακόμα κι όταν εμείς κοιμόμαστε. Μπορούν δηλαδή να περάσουν το μήνυμα πολύ εύκολα στο υποσυνείδητο του καταναλωτή, ο οποίος θα καταναλώσει είτε το θέλει είτε όχι. Και όλο αυτό δεν έχει να κάνει με το μέσο, δεν έχει σημασία αν είναι ψηφιακό, δίσκος βινυλίου ή CD, δεν έχει σημασία αν το τραγούδι είναι καλό ή όχι, δεν έχει σημασία αν αυτό που μας σερβίρουν θα θέλουμε να το ακούμε μετά από δέκα χρόνια. Από τις πλατφόρμες μέχρι την online δημοσιογραφία, όλα είναι πληρωμένα, όλα μπορούν αν είναι πληρωμένα ακόμη και από τους ανεξάρτητους, οι οποίοι αναγκάζονται να παίξουν κι αυτοί το ίδιο παιχνίδι στην online «οικονομία της προσοχής».

Η πανδημία αναμφισβήτητα επαναπροσδιόρισε τον τρόπο ζωής μας, επηρεάζοντας διάφορα επαγγέλματα σε διαφορετικό βαθμό. Για παράδειγμα, η καλλιτεχνική δημιουργία στερήθηκε την άμεση επικοινωνία της με το κοινό (και δη τα λάιβ, στην περίπτωση των μουσικών). Πώς σε επηρέασε προσωπικά αυτό; Έγιναν προσπάθειες δημιουργικής ανασύνταξης από μέρους σου;

Με το που έσκασε το πρώτο lockdown πέρυσι, αναγκαστήκαμε να ακυρώσουμε 5 εμφανίσεις των Mechanimal στην Ελλάδα για την προώθηση του Crux και πολύ σύντομα, όλα άρχισαν να παίρνουν την κατηφόρα, όλα τα κλαμπ και οι συναυλιακοί χώροι έκλεισαν, όχι μόνο εδώ αλλά σε όλον τον κόσμο. Δοκιμάσαμε την συνταγή των online  φεστιβάλ, αλλά προσωπικά δεν μου άφησε κάτι ουσιαστικό, ίσως λίγη περισσότερη έκθεση σε ένα κοινό μακριά από τον τόπο μας, αλλά και πάλι όλο αυτό δεν με συγκίνησε. Και δεν με συγκινεί. Είναι ψεύτικο, ο ήχος είναι κατεργασμένος και όχι αληθινά ζωντανός, δηλαδή μεταδίδεται από ψηφιακές γραμμές, αντί να σε χτυπά σε αληθινό χρόνο από αληθινά ηχεία, και η επαφή με το κοινό απλά δεν υπάρχει. Έχοντας παίξει εκατοντάδες ζωντανά gigs και αμέτρητα DJ-sets στη ζωή μου, δεν είμαι σε θέση να πάρω καμιά ικανοποιήση κάνοντάς το όλο αυτό μόνος στο σπίτι, ακόμα και αν το βλέπουν μερικές χιλιάδες στην οθόνη τους. Η αίσθηση ότι κάτω από την σκηνή που παίζεις υπάρχουν φανς και φίλοι που σε ακούν και σε «βάζουν» αν θέλεις στη ζωή τους σε μια συγκεκριμένη αληθινή στιγμή στο χρόνο, και όχι σε ένα ατέρμονο timeline ή δεκάδες ανοιχτά παράθυρα στον browser, εννοείται ότι δεν μπορεί να συγκριθεί με την μοναξιά πίσω από μια κάμερα.

Κλείνοντας, ρωτάω τα εξής: τι έχεις στην playlist σου (ή, αν θες μια πιο τολμηρή ερώτηση, στο μυαλό σου) αυτή τη στιγμή; Μπορείς να μοιραστείς κάτι μαζί μας όσον αφορά μελλοντικές σου δημιουργίες και δράσεις;

Το επόμενο βήμα είναι ένα άλμπουμ, συλλογή με remix από φίλους μουσικούς των Mechanimal, σε κομμάτια από όλη τη δισκογραφία της μπάντας, για τα 10 χρόνια της δράσης της. Ανάμεσα σε κάθε κυκλοφορία νέου άλμπουμ κάνω πάντα ένα διάλειμμα από την μουσική και τις ηχογραφήσεις, συνήθως γράφω, τραβάω περισσότερες φωτογραφίες και φτιάχνω πειραματικά glitch βίντεο για να «κατευνάσω» έτσι την οποιαδήποτε δημιουργική μου ανησυχία.

Ο “Θόρυβος” κυκλοφορεί σήμερα από την Inner Ear Records.