Full Metal Jacket (1987)

Του Κώστα Νταλιάνη

Στο Μπάρι Λίντον του Στάνλεϋ Κιούμπρικ, η μεγάλη σκηνή μάχης απεικονίζει μια σύγκρουση, που, σύμφωνα με τον αφηγητή, δεν παρουσιάστηκε στα βιβλία ιστορίας, «αν και όσοι συμμετείχαν σε αυτή τη θυμούνται καλά». Όταν αποφάσισε να γυρίσει μια ταινία για το Βιετνάμ, λίγο αφότου οι αγχώδεις και φανταστικές εκδοχές των Φράνσις Φορντ Κόππολα (Αποκάλυψη τώρα!) και Όλιβερ Στόουν (Πλατούν) είχαν καθιερώσει ένα κινηματογραφικό λεξιλόγιο γι’ αυτό τον πόλεμο γεμάτο ναρκωτικά και ναπάλμ, ο Κιούμπρικ βασίστηκε σ’ αυτήν την άποψη.

Το Full Metal Jacket παρουσιάζει ένα πρόστυχο κόσμο, όπου όλοι οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί είναι γελοία, αλλά θανατηφόρα όντα (μαθαίνουμε ότι «στους Βιετκόνγκ υπηρετούν ακόμα και οι πόρνες») και οι καταπονημένοι, ηρωικοί πεζοναύτες, γνωστοί από ένα πλήθος πατριωτικών ταινιών, είναι παιδιά με παρατσούκλια, που δεν έχουν ιδέα πού βρίσκονται και τι κάνουν.

Το σενάριο βασίστηκε στο The short-timers, ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα του Γκούσταβ Χάσφορντ, ενώ ο Μάικλ Χερ (αφηγητής στο Αποκάλυψη τώρα!) έκανε διάφορες προσθήκες. Το Full Metal Jacket είναι ταυτόχρονα σκληρό, κωμικό και τρομακτικό, καθώς παρουσιάζει όψεις του πολέμου, που σπάνια εμφανίζονται στη μεγάλη οθόνη.

Το μεγάλο πρώτο μέρος διαδραματίζεται εξ’ ολοκλήρου στο κέντρο εκπαίδευσης Πάρις Άιλαντ. Ύστερα από κάποιες μονταρισμένες σκηνές, όπου μακρυμάλληδες νεαροί μετατρέπονται σε φαλακρούς κλώνους, που δεν διαφέρουν πια από τον μελλοντικό λαό του THX 1138 του Τζόρτζ Λούκας, η ταινία επικεντρώνεται στον εκπληκτικό Ρ. Λι Έρμυ, που υποδύεται τον εκπαιδευτή λοχία Χάρτμαν. Αυτός μεταχειρίζεται με ανήθικο και ανελέητο τρόπο όλους τους νεοσύλλεκτους («Σίγουρα είσαι το είδος ανθρώπου, που θα γαμούσε κάποιον απ’ τον κώλο και δεν θα είχες ούτε την ευγένεια να του τραβήξεις μια μαλακία»), για να σπάσει το ηθικό τους και στη συνέχεια να τους μετατρέψει σε φονικές μηχανές. Σε μια ομιλία του ο Χαρτμαν περηφανεύεται για το ότι ο Λι Χάρβεϊ  Όσβαλντ και ο Τσάρλς Γουίτμαν (σκοπευτές-δολοφόνοι) έμαθαν σκοποβολή ως πεζοναύτες. Φρικτή ειρωνεία αυτού του μέρους της ταινίας – η οποία θυμίζει έντονα την εκπαίδευση των μονομάχων στο Σπάρτακο-  αποτελεί η μεταμόρφωση ενός αγαθού χοντρούλη (Βίνσεντ Ντ’ Ονόφριο) σε έναν από τους γκροτέσκους «πιθηκάνθρωπους» του Κιούμπρικ, με το χαρακτηριστικό βλέμμα, θυμίζοντας αυτούς στο Κουρδιστό Πορτοκάλι και τον Τζακ Τόρανς (Τζακ Νίκολσον) στην Λάμψη. Το πρώτο πράγμα, που κάνει ο «αναμορφωμένος» πεζοναύτης είναι να σκοτώσει το βασανιστή- δημιουργό του και να αυτοκτονήσει.

Ύστερα απ’ αυτό, οι σεκάνς στο Βιετνάμ είναι σχεδόν μια ανακούφιση. Εκεί, ο στρατιώτης Τζόκερ (Μάθιου Μοντίν), ένας στρατιωτικός δημοσιογράφος, χαλαρώνει λίγο, για να έρθει αντιμέτωπος αργότερα με ακόμα πιο τρελούς ανθρώπους – ένας πυροβολητής ελικοπτέρου, όταν τον ρωτούν πώς μπορεί να σκοτώνει γυναίκες και παιδιά, δίνει μια ψυχρή απάντηση («Εύκολα, δεν χρειάζεται να σημαδέψεις πολύ»), ενώ ένας συνταγματάρχης παρατηρεί: «Παιδί μου, το μόνο, που ζητώ από τους πεζοναύτες μου είναι να υπακούν στις εντολές μου σαν να ήταν ο Θείος Λόγος».

Η ταινία κορυφώνεται με τη μάχη στα ερείπια της πόλης Χιου, όπου η διμοιρία του Τζόκερ συναντάει μα γυναίκα Βιετκόνγκ. Κανείς δεν κερδίζει και οι πεζοναύτες αποσύρονται μέσα στη νύχτα τραγουδώντας το μουσικό θέμα του Μίκυ Μάους Κλαμπ. Μόνο ο Κιούμπρικ θα τολμούσε να φερθεί έτσι στον Ντίσνεϋ.

TRIVIA:

- Ο Έρμυ, αν και, αρχικά, προσλήφθηκε ως τεχνικός σύμβουλος, μιας και ήταν πρώην εκπαιδευτής πεζοναυτών κατά την περίοδο του πολέμου στο Βιετνάμ, ζήτησε από τον Κιούμπρικ να περάσει από οντισιόν για τον ρόλο του λοχία Χάρτμαν. Ο Κιούμπρικ, έχοντας δει την ερμηνεία του Έρμυ ως εκπαιδευτή στην ταινία The boys of company C, του είπε, ότι δεν ήταν αρκετά «κακός» για να παίξει αυτόν τον ρόλο. Τότε, ο Έρμυ, για να αποδείξει το αντίθετο, αυτοσχεδίασε προσβλητικό διάλογο κατά μιας ομάδας πεζοναυτών, οι οποίοι θα χρησίμευαν σαν κομπάρσοι στην ταινία. Όταν ο Κιούμπρικ είδε την μαγνητοσκοπημένη αυτή σκηνή, έδωσε στον Έρμυ τον ρόλο, ενσωματώνοντας στο σενάριο όλες τις ατάκες του Έρμυ προς τους πεζοναύτες. Σύμφωνα με τον Κιούμπρικ, ο Έρμυ δημιούργησε μόνος του το 50% των διαλόγων του ρόλου του, και κυρίως τις προσβολές.

- Ο Βίνσεντ Ντ’ Ονόφριο πήρε 32 κιλά για να υποδυθεί τον ρόλο του στρατιώτη Πάιλ, καταρρίπτοντας το, ως τότε, ρεκόρ του Ρόμπερτ Ντε Νίρο, ο οποίος είχε πάρει 27 κιλά για τον ρόλο του ως Τζέηκ Λα Μότα στο Οργισμένο Είδωλο.

- Μεταξύ αυτής της ταινίας του Κιούμπρικ και της επόμενης του, Ματια Ερμητικά Κλειστά (που ήταν και η τελευταία του) μεσολάβησε το μεγαλύτερο διάστημα σιωπής του σκηνοθέτη από όταν ξεκίνησε την κινηματογραφική του καριέρα: 12 ολόκληρα χρόνια.