Φόνος στο Όριεντ Εξπρές (1974): Ένα υπέρλαμπρο καστ κλέβει την παράσταση

του Κώστα Νταλιάνη

Μια κραυγή βοήθειας, κάποιες μπερδεμένες γαλλικές λέξεις, βήματα στον διάδρομο… Ο Ηρακλής Πουαρό, καθώς περιποιείται τα μαλλιά και το μουστάκι του, πριν το νυχτερινό ύπνο στην καμπίνα του στο βαγόνι, κάνει μία παύση και αφουγκράζεται. Το φρύδι του ανυψώνεται. Σηκώνεται και κοιτά στον διάδρομο. Ανασηκώνει τους ώμους, καθώς όλα φαίνονται σε τάξη.

Το επόμενο πρωί, αποκαλύπτεται, ότι ο Ράτσετ, ο μισητός αμερικανός εκατομμυριούχος, έχει μαχαιρωθεί στον ύπνο του. Ο Ηρακλης Πουαρό, ο πιο διάσημος ντετέκτιβ του κόσμου, δέχεται να αναλάβει την διαλεύκανση του μυστηρίου, μετά από παράκληση του φίλου του και ιδιοκτήτη του Όριεντ Εξπρές, το οποίο ακολουθεί την διαδρομή από την Κων/πουλη προς το Καλαί της Γαλλίας και έχει κολλήσει στα χιόνια σε κάποιο σημείο στην Γιουγκοσλαβία. Η λίστα των υπόπτων περιλαμβάνει  όλους τους επιβάτες του τρένου, εκτός του ντετέκτιβ, του ιδιόκτητη (που ερμηνεύεται από τον Μάρτιν Μπάλσαμ) και του γιατρού (που παίζεται από τον Τζορτζ Κουλούρης). Ο δαιμόνιος Πουαρό οργανώνει μια σειρά ανακρίσεων ξεχωριστά για κάθε επιβάτη και  εισδύει βαθιά (κι εμείς μαζί του) σε μία ένα μυστήριο τόσο λαβυρινθώδη και μπερδεμένο, που μόνο η Άγκαθα Κρίστι θα μπορούσε να δημιουργήσει.

Ο «Φόνος στο Όριεντ Εξπρές» είναι μια εξαιρετικά ψυχαγωγική ταινία, που ανήκει σε ένα παλιότερο στυλ κινηματόγραφου, το οποίο δεν συναντάμε πλέον: ένα κλασσικό “whodunit” (‘ποιος το έκανε’), με όλα τα στοιχεία διεσπαρμένα σε κοινή θέα και ένα μεγάλο καστ αποτελούμενο από σταρ. Ο Άλμπερτ Φίνεϋ, που παίζει τον Πουαρό, είναι ο πιο εντυπωσιακός, κυρίως, επειδή, ούτε για μια στιγμή, δεν καταλαβαίνουμε, ότι είναι ο Φίνεϋ. Η ερμηνεία του είναι εξαιρετική και διασκεδαστική.

Έτσι είναι και η ταινία, χωρίς, όμως, το κωμικό στοιχείο να αποσπά από το μυστήριο της ίντριγκας. Εδώ δεν έχουμε ένα θρίλερ, γιατί δεν υπάρχει το αίσθημα του φόβου ή της αγωνίας, παρά της ψυχαγωγίας. Η σκηνή του φόνου δεν είναι αιματοβαμμένη και ρεαλιστική, αλλά έχει μια τελετουργική ποιότητα και η έρευνα του ντετέκτιβ αποτελείται από εξεζητημένες ανακρίσεις. Η κινηματογράφηση της ταινίας από τον Σίντνευ Λιουμέτ είναι επίτηδες σε παλιομοδίτικο στυλ (ακόμα και για τα 70’s), όπως και οι χαριτωμένες, καρικατουρίστικες ερμηνείες των γνωστών ηθοποιών. Σχηματίζουν ένα ιδιόμορφο σύνολο και φαίνεται, εκ πρώτης όψεως, να μην έχουν τίποτα κοινό μεταξύ τους.

Ας δούμε τώρα αναλυτικά το λαμπερό διεθνές καστ, που αποτελεί και την λίστα υπόπτων: Η Λωρήν Μπακόλ είναι η ιδιότροπη αμερικάνα, η Ίνγκριντ Μπέρκγμαν είναι μία ιεραπόστολος στην Αφρική, ο Μάικλ Γιορκ και η Ζακλίν Μπισέ είναι ένα αριστοκρατικό ζευγάρι  Ούγγρων, ο Ζαν-Πιερ Κασσέλ είναι ο ελεγκτής, ο Σον Κόνερυ είναι ο άγγλος αξιωματικός , που επιστρέφει από την Ινδία, η Βανέσσα Ρεντγκρεηβ είναι το ειδύλλιο του, ο Τζον Γκίλγκουντ είναι ο καθώς-πρέπει μπάτλερ του εκατομμυριούχου Ράτσετ, που ερμηνεύεται από τον Ρίτσαρντ Γουίντμαρκ, η Γουέντυ Χίλερ είναι η απόμακρη γηραιά ρωσίδα αριστοκράτισσα, η Ρέητσελ Ρόμπερτς  είναι η ψυχρή υπηρέτρια της, ο Άντονυ Πέρκινς είναι ο γραμματέας του εκατομμυριούχου, ο Κόλιν Μπλέηκλυ είναι ένας ιδιωτικός ντετέκτιβ και, τέλος, ο Ντένις Κουίλη είναι ένας ιταλό-αμερικάνος πωλητής αυτοκινήτων. Όλοι αυτοί οι ηθοποιοί παίζουν σημαντικό ρόλο στο μυστήριο και δεν υπάρχουν απλώς για να συμπληρώσουν το καστ. Αυτό βέβαια δημιουργεί αρκετά τεχνικά προβλήματα: όλοι αυτοί οι χαρακτήρες πρέπει να εισαχθούν στην πλοκή και να παραμείνουν στη μνήμη μας, καθώς μια δαιδαλώδης πλοκή θα εκτυλίσσεται παράλληλα, στο στενό πλαίσιο μιας ακινητοποιημένης αμαξοστοιχίας. Ο Λιουμέτ ξεπερνά τις δυσκολίες με τις εύστοχες σκηνοθετικές του επιλογές (θυμίζοντας την δουλειά του στο «Δώδεκα ένορκοι», στο οποίο γίνεται μια ειρωνική αναφορά από τον Σον Κόνερυ).

Όσον αφορά την πλοκή, είναι καλύτερο να μην αποκαλυφθεί κάτι παραπάνω, εκτός από το ότι, θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στην αρχική, μονταρισμένη από εξώφυλλα εφημερίδων, σεκάνς, που αναφέρεται σε ένα έγκλημα, που έλαβε χώρα 5 χρόνια πριν.

Αν, λοιπόν, αναζητάτε μια ψυχαγωγική ταινία υψηλού επιπέδου και με εξαιρετικό διάλογο, χωρίς φασαρία και εφέ, αυτή είναι μια πολύ καλή επιλογή.