Εργοστάσια φαντάσματα….

Βλέποντας όλα αυτά τα χρόνια τα εργοστάσια ‘’φαντάσματα’’ στην Πάτρα-επιβλητικά κτήρια ξεφλουδισμένα, ακριβά μηχανήματα κάτω από βρύα και  παράθυρα σπασμένα-είχα την απορία ‘’πριν από αυτό τι;’’. Μου δημιουργήθηκε η ανάγκη να μάθω πότε χτίστηκαν όλα αυτά, κάτω από ποιες συνθήκες, τι παρήγαγαν, ποιοι κυκλοφορούσαν στους διαδρόμους τους και γιατί έφυγαν και τα εγκατέλειψαν. Σε μια προσπάθεια να ξετυλίξω το κουβάρι ζωντανεύοντας τις αναμνήσεις ανθρώπων που βρέθηκαν εκεί, βρήκα τον κύριο Νίκο 64 ετών σήμερα, ο οποίος γνώρισε από κοντά ως εργαζόμενος την ακμή και την παρακμή. Κάνει μια αναδρομή στο παρελθόν του και θυμάται. Μας μιλάει για την περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και τον εμφύλιο στην Ελλάδα. Πολλές βιοτεχνίες κλωστοϋφαντουργίας και σταφίδας είναι στην άνθισή τους. Η παραγωγή σταφίδας εκτίνεται από την Κορινθία μέχρι την Καλαμάτα και τα καράβια εξάγουν συνεχώς κυρίως στην Αγγλία. ‘’ Οι κυρίες στην Αγγλία έβαζαν παντού σταφίδα, μέχρι και στο τσάι τους’’ μας αναφέρει. Η φόρτωση του εμπορεύματος στα πλοία αποτελούσε μια γιορτή στην οποία συμμετείχαν όλοι οι κάτοικοι. Χαιρόσουν την εμπορική κίνηση που είχε το λιμάνι. Όταν έπεφτε στο καράβι η πρώτη κοτσάνα με σταφίδες έπεφτε μια κανονιά για να χαιρετήσει το γεγονός.  Μας μιλάει για μεγάλες βιομηχανίες που δραστηριοποιούνταν στην Πάτρα όπως η Pirelli, η TITAN, η AMIANTIT  η μπύρα ΜΑΜΟΣ , η MISKO, η AMSTEL, η χαρτοποιία Λαδόπουλου, η Πειραϊκή - Πατραϊκή, η ΑΒΕΞ, η Αχάια Κλάους , τα σαπούνια VESO, τα λουκούμια Σκιαδαρέση κ.α. αλλά κυρίως όπως μας λέει δραστηριοποιούνταν πολλές βιομηχανίες Φασόν, έτοιμων ενδυμάτων,  όπου εταιρίες από το εξωτερικό παρήγαγαν σε ελληνικά εργοστάσια το προϊόν τους και το πουλούσαν στην αγορά με το λογότυπό τους. Ο κύριος λόγος που η παραγωγή γινόταν στην Ελλάδα ήταν το φθηνό εργατικό δυναμικό. Αυτή την περίοδο μπήκαν και οι γυναίκες στην αγορά εργασίας. Μέχρι τότε δούλευαν κυρίως σε δημόσιες υπηρεσίες. Η άνθιση των βιομηχανιών έδωσε στις γυναίκες την ευκαιρία να βάλουν επαγγελματικούς στόχους και να ανελιχθούν και σε άλλους τομείς.  ‘’Tότε δεν υπήρχαν μετανάστες στην Ελλάδα. Γινόταν ακόμα και εξαγωγή εργατικού δυναμικού όπου μας κοιτούσαν κυριολεκτικά στα δόντια για να μας πάρουν στο εξωτερικό. Αν είχες σάπιο δόντι δεν είχες ελπίδα να βρεις δουλειά έξω’’.

Η επαφή του κου Νίκου με τη βιομηχανία ξεκινάει κάπου το 1976 όπου και προσλαμβάνεται στην Πειραϊκή Πατραϊκή με το σλόγκαν "Πειραϊκή-Πατραϊκή: Ντύνει, στολίζει, νοικοκυρεύει". Η κύρια δραστηριότητά της ήταν η παραγωγή υφασμάτων. ’’Ήμουν στο τμήμα επεξεργασίας βαμβακιού. Οι γυναίκες μου έδιναν τα μασούρια που έπαιρναν από τα μηχανήματα και εγώ τα τοποθετούσα σε κιβώτια. Οι συνθήκες ήταν πολύ άσχημες. Ζέστη και φοβερή υγρασία. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι από το ταβάνι ψέκαζαν με νερό για να έχει το βαμβάκι τη σωστή υγρασία. Αυτή η κατάσταση ήταν που με οδήγησε να ασχοληθώ με τον συνδικαλισμό. Επιζητούσα καλύτερες συνθήκες για μένα και τους συναδέλφους μου. Όμως οι νόμοι τότε δεν ήταν και τόσο ευνοϊκοί και έτσι το 1981 απολύθηκα λόγω συνδικαλιστικής δράσης.’’

Την ίδια χρονιά πιάνει δουλειά στην ΑΒΕΞ, εταιρεία ξυλείας, όπου εισάγει κυρίως από Ρωσία, Φινλανδία, Ρουμανία, Σουηδία και Αφρική. Ξεκίνησε ως χειριστής ανυψωτικών μηχανημάτων και αργότερα ασχολήθηκε με τις πωλήσεις. Αποφάσισε να ασχοληθεί πάλι με τον συνδικαλισμό αφού υπήρξαν ευνοϊκές αλλαγές στον νόμο 1264 περί συνδικαλιστικών δικαιωμάτων. ‘’ Πιστεύω πως ο συνδικαλισμός στον ιδιωτικό τομέα λειτούργησε σωστά και έφερε αποτελέσματα. Το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων ανέβηκε, καλυτέρεψαν οι συνθήκες εργασίες και ο εργαζόμενος μπορούσε να διεκδικήσει τα δικαιώματά του χωρίς να φοβάται. Στο δημόσιο βέβαια έγινε κατάχρηση της εξουσίας και δεν λειτούργησε σωστά. Δούλεψαν περισσότερο οι συντεχνίες. Βέβαια για να κρατηθούν οι ισορροπίες κύριο λόγο παίζει η ηθική. Η ηθική του εργαζομένου, του εργοδότη αλλά και του μεσάζοντα που ήταν το συνδικαλιστικό σωματείο. Όλα είναι σχετικά.’’

Με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου στην Ελλάδα και άρα τους υψηλότερους πλέον μισθούς και το υψηλότερο κόστος ζωής, οι ξένες εταιρείες έφυγαν από την Ελλάδα αναζητώντας φθηνότερα εργατικά χέρια και χαμηλό κόστος παραγωγής. Η βιομηχανία στην Ελλάδα έμεινε στάσιμη σε σχέση με την Ευρώπη.  Ήταν μια υποτυπώδης βιομηχανία η οποία δεν αναπτύχθηκε λόγω πολλών προβλημάτων. Τα κέρδη δεν επενδύθηκαν σωστά ώστε να αναπτυχθεί ο ανταγωνισμός σε σχέση με το εξωτερικό και υπήρχε έλλειψη εκπαίδευσης, σύγχρονων μηχανημάτων αλλά και ιδεών. Ενώ η διάθεση για εργασία ήταν φανερή οι υποδομές και οι συνθήκες δεν μπόρεσαν να κάνουν πράξη το όραμα. Και έτσι φτάνουμε σήμερα να αντικρίζουμε τα φαντάσματα του παρελθόντος και να αναρωτιόμαστε τι έμεινε τελικά; ‘’ Ήμασταν ξυπόλητοι και βάλαμε παπούτσια. Αυτό! Δεν άλλαξε κάτι. Απλά φτάσαμε να απολαμβάνουμε και εμείς κάποια αγαθά. Αλλά αυτό που τελικά έμεινε είναι η ηθική ικανοποίηση και ότι με τα λίγα μέσα που διαθέταμε προσπαθήσαμε να κάνουμε το καλύτερο για μας και τους συνανθρώπους μας. Δεν θέλω πια να περνάω από τα εγκαταλελειμμένα εργοστάσια γιατί με πιάνει μελαγχολία. Κάποτε έσφυζαν από ζωή. Τώρα μας θυμίζουν πως τα όνειρά μας και το όραμα που είχαμε γκρεμίστηκαν. Αλλά πάντα ελπίζω για το καλύτερο.’’

Για περισσότερες φωτογραφίες εδώ

Φωτογράφιση: Χρήστος Τόλης