Οπωσδήποτε «Ναι» κυρία Yoko

Μήνυμα σφάλματος

Notice: Undefined index: taxonomy_term στην similarterms_taxonomy_node_get_terms() (γραμμή 518 του /home/vasileio/www/ganymede/sites/presspop.gr/modules/similarterms/similarterms.module).
Notice: Undefined offset: 0 στην similarterms_list() (γραμμή 221 του /home/vasileio/www/ganymede/sites/presspop.gr/modules/similarterms/similarterms.module).
Notice: Undefined offset: 1 στην similarterms_list() (γραμμή 222 του /home/vasileio/www/ganymede/sites/presspop.gr/modules/similarterms/similarterms.module).

Υποβλήθηκε από PressPop Team στις Δευ, 11/25/2013 - 18:27.

Αναδημοσίευση από το περιοδικό «Το Δόντι»

Της Εύης Γκοτσοπούλου

Γιόκο Όνο. Μία από τις πλέον καλτ φιγούρες της παγκόσμιας καλλιτεχνικής σκηνής. Μια πολυδιάστατη καλλιτέχνιδα που αμφισβητήθηκε σε όλα τα επίπεδα του έργου και της ζωής της. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήταν μισητή φιγούρα για τους οπαδούς των Μπιτλς και στόχος αρνητικής κριτικής και σχολίων γεμάτων κακεντρέχεια. Είναι πολύ γνωστή η ιστορία της με τον Τζον Λένον αλλά ελάχιστα γνωρίζει ο κόσμος (στην Ελλάδα τουλάχιστον) για το τεράστιο έργο της, κυρίως στον τομέα των εικαστικών. Την έχουν περιγράψει ως «Η πιο διάσημη άσημη καλλιτέχνιδα του κόσμου: οι πάντες ξέρουν το όνομά της αλλά κανείς δεν ξέρει ακριβώς τι δημιουργεί!». Παρόλο που ποτέ δεν έπαψε να δημιουργεί, είτε επειδή την αντιμετώπιζαν σαν «παρείσακτη» είτε επειδή η γυναίκα ήταν πολύ μπροστά από την εποχή της, δεν έφτανε το έργο της στον πολύ κόσμο. Αυτό το κλίμα άρχισε να αντιστρέφεται στα μέσα της δεκαετίας του ’90.

Γεννήθηκε το 1933 στο Τόκιο και ήταν το πρώτο παιδί μιας πολύ πλούσιας οικογένειας τραπεζιτών. Η ίδια διηγείται ότι τα παιδικά της χρόνια ήταν πολύ μοναχικά. Από πολύ μικρή ασχολήθηκε με τη μουσική και φοίτησε στα καλύτερα σχολεία και ωδεία του Τόκιο. Όμως, σκιαγραφώντας εν συντομία τη ζωή της, θα λέγαμε ότι ο κοινός τόπος είναι η απώλεια. Στα δώδεκά της βομβαρδίζεται το Τόκιο από τους Αμερικάνους και καταφεύγει στην επαρχία μαζί με τα δύο μικρότερα αδέρφια της. Εκεί ζητιανεύει και γνωρίζει την πείνα, το κρύο και τη σκληρότητα των ανθρώπων. «Ξέρετε τι με κράτησε τότε;», μας λέει. «Η αγάπη μου για τον ουρανό. Σκεφτόμουν πως ό,τι και να γίνει, ο ουρανός είναι γαλάζιος.»

Ξανασμίγει με την οικογένειά της στη Νέα Υόρκη στα δεκαεννιά της και δραστηριοποιείται αμέσως καλλιτεχνικά. Με τον δεύτερο άντρα της, Άντονι Κοξ, αποκτά την κόρη της Κιόκο. Το 1967 γνωρίζει τον Λένον και ξεκινάει τη ζωή της μαζί του. Χωρίζει από τον Κοξ και παίρνει την κηδεμονία της Κιόκο. Όμως ο Κοξ, άλλοτε αβανγκάρντ καλλιτέχνης ο ίδιος, έχει προσχωρήσει σε μια χριστιανική σέχτα και αποδοκιμάζει έντονα τον τρόπο ζωής της. Απαγάγει την Κιόκο και κρύβεται. Για τη Γιόκο ξεκινάει μια μακροχρόνια περίοδος εναγώνιας αναζήτησης του παιδιού της ενώ ταυτόχρονα «λιθοβολείται» από τον τύπο ως η αιτία διάλυσης των Μπιτλς. Με την κόρη της θα ξανασμίξει το 1996!

Το 1973, μέσα σε όλον αυτό τον πανικό, χωρίζει τον Λένον για ενάμισι χρόνο. Τότε θα πει: «Οι ασυνήθιστες καταστάσεις απαιτούν ασυνήθιστες λύσεις». Είναι η περίοδος που ο Λένον περιέγραψε ως «χαμένο Σαββατοκύριακο». Την ίδια περίοδο την αποκηρύσσουν οι αβανγκάρντ καλλιτεχνικοί κύκλοι, θεωρώντας ότι συμβιβάστηκε. Σε συνέντευξή της στον Ρέι Κόλμαν εξηγεί: «Νομίζω ότι οι περισσότεροι καλλιτέχνες πάσχουν από το εξής κόμπλεξ: νομίζουν ότι πρέπει να υποφέρουν και να παλεύουν και να είναι πάντοτε αξιοθρήνητοι διαφορετικά δεν μπορούν να είναι δημιουργικοί. Ο Τζον και εγώ το είχαμε αυτό για κάποιο διάστημα. Προσπαθήσαμε όμως να αντιστρέψουμε αυτήν την παγίδα, επειδή δεν θέλαμε να είμαστε θλιβεροί και αξιοθρήνητοι, όταν ήταν φανερό πως είχαμε χρήματα και ιδιοκτησία. Και εν τέλει, το να είσαι δυστυχισμένος για να είσαι καλλιτέχνης, είναι πολύ μεγάλο τίμημα!»

To 1975 αποκτούν το γιο τους Σον, ύστερα από πολλές αποτυχημένες εγκυμοσύνες. Μέχρι το 1980 που αποφασίζουν να επανακάμψουν και να ασχοληθούν ξανά με την τέχνη, ζουν μια ήσυχη, οικογενειακή ζωή. Μάλλον η πιο ευτυχισμένη περίοδος και για τους δυο τους. Και τότε δολοφονείται ο Λένον! Κατηγορείται ακόμα και γι’ αυτό και δέχεται ανήθικες επιθέσεις. Κι όμως συνέχισε…

«Τα ματωμένα γυαλιά του Τζον Λένον στο παράθυρο της Ντακότα», σύνθεση-φωτογραφία Γιόκο Όνο

Πολλές οι τραγωδίες στη ζωή της και άγνωστες σε σχέση με το μέγεθος της φήμης της. Εξίσου άγνωστος και ο όγκος και το εύρος του έργου της. Το «παιδί του ωκεανού» ‒αυτό σημαίνει το όνομα Γιόκο‒ είχε επιβληθεί στο καλλιτεχνικό τοπίο της Νέας Υόρκης πολύ πριν γνωρίσει τον Λένον. Τολμηρή, καινοτόμος και εκκεντρική, υπήρξε από τα ιδρυτικά μέλη του καλλιτεχνικού κινήματος «Φλάξους». Το κίνημα, το όνομα του οποίου προέρχεται από τη λέξη «ροή – Flow», πρέσβευε μια καινούργια αισθητική στην τέχνη, κυρίως στα εικαστικά, κόντρα στις ιδέες της παράδοσης και του επαγγελματισμού. Ήταν μια μείξη διαφόρων ρευμάτων και καλλιτεχνικών μορφών με έμφαση στον πειραματισμό. Οι καλλιτέχνες του κινήματος ήταν βαθιά πολιτικοποιημένοι και σκηνοθετούσαν διάφορα δρώμενα που αποτελούσαν κομμάτι της καλλιτεχνικής τους παραγωγής. Ήταν η αδιαμφισβήτητη πρωτοπορία του ’60 και του ’70.

Η Γιόκο Όνο ήταν από τους πρώτους που διερεύνησαν την «εννοιολογική τέχνη» και την «περφόρμανς αρτ». Θρυλική έχει μείνει η παράσταση «Κόψε κομμάτι» στην οποία κάθεται στη σκηνή και καλεί το κοινό να κόψει κομμάτια από τα ρούχα της. Κατά τη διάρκεια της διαδραστικής της έκθεσης «Ναι (Yes)» γνωρίζεται με τον Λένον. Κομμάτι της έκθεσης ήταν μια λέξη γραμμένη στο ταβάνι που για να τη δεις έπρεπε να ανέβεις μια σκάλα. Με αφορμή τη μεγάλη αναδρομική έκθεση «Ναι: Γιόκο Όνο» που έγινε στη Νέα Υόρκη το 2000 μας εξομολογείται: «Όταν δημιουργώ είτε στη μουσική είτε εικαστικά, δεν έχω τον απόλυτο έλεγχο γιατί απλά περνάω μηνύματα στο μυαλό μου. Και μερικές φορές τρομάζω γιατί σκέφτομαι “Τι στο καλό είπα τώρα;”. Όμως, γνωρίζετε τον πίνακα “Ναι”; Είναι ένας πίνακας πάνω στο ταβάνι και για να τον δεις πρέπει να σκαρφαλώσεις σε μία σκάλα και να χρησιμοποιήσεις μεγεθυντικό φακό. Λέει απλά “Ναι”. Δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι λέω “Ναι” στον Τζον. Ο Τζον βέβαια το εξέλαβε ως μήνυμα που απευθυνόταν σε αυτόν και είχε δίκιο.»

Εγκατάσταση “YES”

Στις εικαστικές δημιουργίες της χρησιμοποιεί διάφορα μέσα και τεχνικές και εξακολουθεί να προκαλεί και να δημιουργεί αντιφατικά συναισθήματα στον κόσμο. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η συμμετοχή της στην 4^η Μπιενάλε του Λίβερπουλ το 2004. Παρουσίασε το εκπληκτικό πρότζεκτ «Η μαμά μου ήταν όμορφη» με αφίσες, φλάιερ, μπάνερ, τσάντες και πολλά ακόμα μέσα, όπου παρουσίαζε τα στήθη και τα γεννητικά όργανα γυναικών. Η έκθεση ήταν αφιερωμένη στη μητέρα του Λένον, Τζούλια. Οι αντιδράσεις έφτασαν μέχρι την καταστροφή έργων από διάφορους σεμνότυφους υπερασπιστές της ηθικής τάξης που για ακόμα μια φορά διασάλευε η εβδομήντα ενός ετών Γιόκο!

Project “My Mummy was Beautiful”

Πέραν αυτών, έχει τιμηθεί με πολλές διακρίσεις και είναι επίτιμη διδάκτορας πολλών σχολών καλών τεχνών. Σπουδαία συνθέτης, μουσικός, σκηνοθέτης, φωτογράφος, εικαστική δημιουργός, αφιέρωσε τη ζωή της στη διάδοση και την προβολή του έργου του Λένον και υπηρέτησε πιστά την ιδέα της παγκόσμιας ειρήνης, αρνούμενη πεισματικά να παραιτηθεί από τη ζωή και να αφήσει τη θλίψη να κυριαρχήσει. Με δικά της λόγια: «Μερικοί άνθρωποι θα θεωρούσαν ότι είμαι αισιόδοξη και θα σκέφτονταν ότι αυτό είναι συνώνυμο του να είσαι αφελής. Όμως η αισιοδοξία μου δεν απορρέει από αφέλεια. Είναι η απαισιοδοξία μου που με ωθεί να είμαι αισιόδοξη. Για να μπορέσουμε να επιβιώσουμε δεν είναι δυνατόν να είμαστε διαρκώς αρνητικοί απέναντι στα πράγματα. Προσπαθώ να δημιουργήσω μια θετική εικόνα έτσι ώστε να μπορώ να κρατηθώ από αυτήν.»

[email protected]

Project “IMAGINE PEACE TOWER” στην Ισλανδία. Έργο της Γιόκο Όνο αφιερωμένο στον Τζον Λένον. Τον πύργο ανάβει η ίδια κάθε χρόνο στις 9 Οκτωβρίου. Μπορείτε να τον παρακολουθήσετε ζωντανά στο διαδίκτυο διάφορες ώρες της ημέρας.